Dodir

Desanka Maksimović zasigurno je jedna od najznačajnijih pesnikinja srpske književnosti. Osim poezijom, bavila se i pisanjem proze za odrasle i decu. Tokom života objavila je preko pedeset knjiga, koje uključuju i zbirke pesama, zbirke pripovetki, putopise , romane i prozu za decu i mlade. Ipak, unatoč plodnom stvaralačkom životu, ostala je najpoznatija po svojim pesmama. Iako se naoko čine razigrane, devojačke, one su zapravo i duboko osećajne, karakteristične po njenom lirskom izrazu.

Lirski izraz Desanke Maksimović odlikuje se jednostavnim, ali strogo određenim formama, koje ipak uspevaju da iznesu iskrenost i jasnoću stihova. Ovako čitaoc ima priliku da nesputano prodre u samu bit njene poezije, kojom se otvara sa iskrenošću i nepokolebljivošću. U svojim pesmama, pesnikinja iznosi svoj stav prema svetu koji je neočekivano pozitivan i iskren te iskazuje ništa drugo nego dobrotu. Stoga su i teme ovih pesama pre svega iznošenje iskrenih ljubavnih osećanja, prikazivanje nepravdi i nastojanje da se one isprave te političke teme, u kojima želi da postigne to isto. Čitaoci mogu da se poistovete sa svim njenim pesmama, pogotovo onim ljubavnim, jer svi prolazimo kroz slična stanja ne samo u osećajnom, nego i društvenom smislu.

Ideje koje je poezija Desanke Maksimović iskazivala uvek su se ticale slobode, odanosti, hrabrosti i dobrote. Glavna zadaća ovih pesama uvek je bila ukazati na dobrotu, plemenitost, ponos prema onome što imamo i jesmo, ali i otvorenost prema onome što je različito od našeg, kao što su to druge vere, druge kulture, ubeđenja i stavovi. Desanka je prihvaćanje tuđih mana i slabosti podržavala najprije isticanjem svojih slabosti i mana. Ipak to nije činila kako bi se samoosuđivala ili kažnjavala, već kako bi svojim primerom pokazala da smo svi ljudi, nesavršeni i grešni, ali sposobni da se poboljšamo i popravimo te time dosegnemo bolju verziju sebe.

Jedna od najboljih dijela Desanke Maksimović je njena zbirka pesama “Tražim pomilovanje”, a najpoznatije pesme su joj “Devojačka molba”, “Selice”, “Strepnja”, “Predosećanje”, “Prolećna pesma”, “Opomena”, “Tražim pomilovanje” i “Spomen na ustanak”.

Dodir – analiza pesme

“Dodir” je ljubavna pesma Desanke Maksimović. Za razliku od mnogih njenih pesama, ova je posve ljubavnog karaktera. Gotovo pa i nema motiva iz prirode, osim onih koji se tiču svemira. Zanimljiv je to odmak od njenih ostalih pesama. Ova pesma je kratka, ekspresivnih stihova, posve izravna, a opet vrlo poetična i lepa. U nekoliko kratkih strofa izrečena je žudnja, želja za ljubavi i bol što je ili neostvarena ili prekinuta. Ljubavna žudnja i odsustvo osobe koju lirski subjekat voli najčešći je motiv ljubavne poezije Desanke Maksimović. Ona uvek ispoljava osećaj čekanja da se ljubav ostvari, da se ona napokon dogodi ili se takve ljubavi priseća, naglašavajući da joj se ona nekada dogodila i više je nema. Zbog ovakvih tematika njene su pesme uglavnom pune sete i čežnje, a drugačija nije ni ova.

Pesma se sastoji od četiri strofe. Sve su različite duljine, osim što su druga i četvrta distisi. Prva strofa je katrena, a treća sestina. Stihovi unutar strofa su nepravilnih duljina, ali pesma ipak ima tragova rime. Rima je isprekidana, što pesmu čini još više ritmički haotičnom nego što bi bilo da rime nema. Pesma zbog svoje konstrukcije ostavlja dojam ekspresionističke pesme, iako su joj i tema i ideja jasno izraženi.

Pesma započinje pripovedno, stihom “Noćas me u snu tače neka ruka…”. Već po tom stihu vidimo da će ova pesma sadržavati elemente ljubavne poezije, što potvrđuju i daljnji stihovi. Dodir koji se dogodio bio je kratak i to, prema četvrtom stihu – “Samo večnost do tri dok izbroja”. Metafora ovog stiha čini jednu prekrasnu pesničku sliku. Pesnikinja koristi oksimoronski prikaz, istovremeno spominjući moitv večnosti i motiv trenutka. Na ovaj način rekla je kako su ta tri trenutka zapravo dio jedne puno veće slike – večnosti, baš kao što je čovek dio nečeg uno većeg – svemira – motiva čiji će se elementi pominjati dalje u pesmi.

U drugoj strofi veličina tog trenutka počinje da se posepeno gradi. Iako je trajao kratko, imao je velikog uticaja na lirskog subjekta. Gotovo pa hiperbolično, pesnikinja trenutak dodira poređuje sa samim zvezdama. U ovoj strofi započinje ređanje motiva nebeskih tela, odnosno svemira.

I od tog dodira dođe do spoja
Mene i nekog zvezdanog sveta –
 
Ne znam sa kojom od bezbroja
Maglina, zvezda i planeta,
Sa kojom od duga.
Samo nijednoga nebeskog sloja…

Uvođenjem motiva zvezda, planeta i maglica, pesnikinja indirektno poređuje svoje osećanje sa tim velikim prostranstvima, čoveku gotovo nepojmljivim. S druge strane, pesnička slika spajanje lirskog subjekta sa svemirskim prostranstvom simbol je koji prikazuje njeno ujedinjenje sa svime oko sebe, sa nečim čak i nadzemaljskim. Opisuje to kao prodiranje u samu srž postojanja ili čak samoga Boga, odnosno nećega puno većega od nas samih, ali opet i nečega čega smo dio. Ipak, sve to nije bilo toliko značajno koliko dodir koji je osetila. To opet govori koliko je intima među ljudima važna. Nekada je jedan dodir, osećaj drugog bića, puno veći i značajniji od samog postojanja. Potvrđuje se to u poslednja dva stiha treće strofe, koji je misaono spojen s poslednjim distihom:

… Nijednog kruga,
Ne mogoh se setiti kad se prenuh –

Sem one ruke
Zaboravih sve u trenu.

Cela pesma opisala je onaj čarobni trenutak između sna i jave, kada se još uvek sećamo onih snažnih osećanja iz sna, ali se istovremeno i budimo, kao da nas java privlači u svoju stvarnost. To je trenutak u kojem se jasno sećamo svojih snova, pre nego ih postepeno počnemo zaboravljati. Lirski subjekat tako je postepeno zaboravio sve, osim dodira, baš kao što se i od sna sećamo samo onoga što nas se najviše dojmilo.

Desanka Maksimović biografija

Desanka Maksimović srpska je pjesnikinja rođena 1898. godine. Njezino stvaralaštvo trajalo je punih sedamdeset godina. Njezine prve objavljene pjesme izašle su u časopisu “Misao” daleke 1920. godine. Objavila je u svom stvaralaštvu čak četrdeset knjiga proze, poezije i putopisa.

Za cijelo vrijeme svoga književnog stvaralaštva, ona je u prvom redu bila pjesnik koji je pjevao o svom domu, o ljubavi i intimi te, a objavila je i velik broj pjesama za djecu.

Najviše se istakla po socijalnoj, ljubavnoj i rodoljubnoj poeziji i to skrivenih i tihih emocija. Njezine pjesme u bogate osjećajima nade, ushićenja, ljubavi, čežnje, patnje i tajne.

Desanka je pjesnikinja koja je pisala cijeli svoj životni vijek. Pisala je poeziju, prozu i putopise. Najviše uspjeha kod čitatelja je ostvarila poezijom razne tematike: socijalne, ljubavne i rodoljubne.

Desanka svoje čitatelje i svakog čitatelja posebno doživljava kao osobnog prijatelja koji čita o njenoj intimi, ljubavi, strahovima, željama, nadanjima.

Ta veza koju ona osjeća s čitateljem je veoma duboka i intimna, ona svoje najdublje tajne dijeli s čitateljem. Njene riječi i osjećaji izraženi kroz stihove su iskreni i to je najveća ljepota u njenom pisanju.

Njezina najpoznatija djela su: “Zeleni vitez”, “Govori tiho”, “Pamtiću sve”, “Zovina svirala”, “Otadžbino, tu sam”, “Miris zemlje”, “Praznici putovanja” i mnoge druge.

Umrla je 1933. godine.

Autor: V.B.